Βήμα Σαλαμίνας

Ο ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ – ΑΠ ΤΟ ΜΑΝΟΣ ΚΙΛΗΜΑΝΤΖΟΣ

Γράφει ο Μάνος Κιλημάντζος

Ο ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

Η πνευματική παραγωγή και η τέχνη, μεταξύ των 2 Αλώσεων, είναι η λαμπρότερη περίοδος του Βυζαντίου. Παύουν να αντιγράφονται οι αρχαίοι και παράγεται πρωτότυπη τέχνη και πνευματική δημιουργία.

Στην Φιλοσοφία εμφανίζεται ένας πολύ μεγάλος φιλόσοφος, ο Γεώργιος Πλήθων Γεμιστός ο οποίος με πολλές και πρωτότυπες φιλοσοφικές ιδέες, επαναφέρει την διδασκαλία του Πλάτωνος (την οποία μεταλαμπάδευσε και στην Δύση μετά την Αλωση της Πόλεως απο τους Οθωμανούς).

Ιδεολογικός του αντίπαλος είναι ο Γεννάδιος Σχολάριος που θα γίνει και ο πρώτος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, αμέσως μετά την Άλωση, και ο οποίος ήτο Αριστοτελιστής.

Ευρίσκεται το Βυζάντιο της εποχής αυτής , σε φάση πολύ μεγάλου Αναγεννητικού οργασμού, πριν αυτός ο οργασμός διακοπεί βιαίως απο την Οθωμανική κατάκτηση.

Ο Πλήθων εκδίδει τους «Νόμους του Πλήθωνος». Είναι η πρότασίς του για την ιδανική πολιτεία και σε αυτό το έργο του προτείνει την κατάργηση του Χριστιανισμού και την αναπλήρωή του απο την «Πανθρησκεία» όπου θεοποιείται η φύσις, η επιστήμη, οι φυσικοί νόμοι κλπ). Ο Πλήθων πίστευε οτι ο χριστιανισμός είχε κλείσει τον κύκλο του πλέον και οτι η ανθρωπότητα έπρεπε να ψάχνει καινούργιο ιδεολογικό υπόβαθρο το οποίο θα προσέδιδε νέα δύναμη στο έθνος, αντλώντας  δυνάμεις απο τα αρχέγονα της φυλής.

Απο την διδασκαλία του Πλήθωνος τελικά δεν μπόρεσε να επωφεληθεί η Ελλάς. Αντίθετα επωφελήθηκε η Δύση που υιοθέτησε τις ιδέες του μέσω των μαθητών του (καρδινάλιος Βησσαρίων).

Ο Πλήθων πέθανε στον Μυστρά το 1452 μ.χ. δηλαδή έναν χρόνο πριν την Άλωση.

Τα οστά του τα πήρε ο βασιλεύς του Ρίμινι απο τον Μυστρά και τα τοποθέτησε σε μεγαλοπρεπές Μαυσωλείο ανανωρίζοντας την πνευματική του προσφορά.

Ο Αυτοκράτωρ Ιωάννης Η’ (διάδοχος του Μανουήλ Β΄) βασίλεψε 15 χρόνια.

Αυτός και οι αδελφοί του (μεταξύ τω οποίων και ο Κωνσταντίνος) είχαν έναν εξαίρετο δάσκαλο τον Γεώργιο Φραντζή, ο οποίος αργότερα έγραψε και το «Χρονικόν της Αλώσεως». Την εποχή της Αλώσεως ήταν πρωτοβεστιάριος του παλατιού (κατα κάποιον τρόπο υπουργός παρα τον αυτοκράτορα).

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Ο Ιωάννης Η΄προσπάθησε να επιτύχει την ένωση τω εκκλησιών, με απώτερο σκοπό να αποφύγει τον Οθωμανικό κίνδυνο. Συναντά όμως την αντίδραση των δυτικών οι οποίοι θεωρούν το Βυζάντιο σχισματικό.

Στην ίδια την Δύση υπάρχει πρόβλημα με την εκκλησία. Υπάρχουν 2 πάπες. Ο ένας στην Ρώμη και ο άλλος στην Αβινιόν. Ο Γάλλος πατριάρχης ισχυρίζεται οτι ο πάπας δεν πρέπει να έχει την δύναμη, αλλά αυτήν πρέπει να έχουν οι Σύνοδοι των ιεραρχών.

Αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης είναι ότι ο Πάπας της Ρώμης ψάχνει ευκαιρία για μία μεγάλη πολιτική επιτυχία , ώστε να ισχυροποιηθεί έναντι αυτού της Αβινιόν.

Με άξονα αυτήν τον σχεδιασμό η Ρώμη ευνοεί την προσέγγιση με το Βυζάντιο.

Το 1432 γίνεται η σύνοδος της Φεράρα και η Βυζαντινή αποστολή έχει επι κεφαλής τον Ιωάννη τον Η΄και βοηθους, μεγάλες φυσιογνωμίες, όπως ο Μάρκος Ευγενικός (αποχώρησε κατα την διάρκεια της Συνόδου γιατι δεν ήθελε να συμφωνήσει με την ένωση), ο Γεννάδιος Σχολάριος (υπέγραψε την ένωση, αλλά αναίρεσε την υπογραφή του και κατέστη φανατικός αρχηγός των ανθενωτικών), ο Πλήθων Γεμιστός (υπέρ της ένωσης, θεωρώντας πρωταρχικό στόχο την σωτηρία του κράτους).

Η Σύνοδος διήρκεσε 1,5 χρόνο, αρχικά στην Φεράρα και μετά στην Φλωρεντία.

Το 1433 μ.χ. υπογράφεται το πρωτόκολο της ένωσης.

Συνοπτικά οι όροι της συνθήκης της ένωσης είναι οι εξής:

Πολλά θεολογικά ζητήματα (τυπικά τα περισσότερα) συμφωνούνται με πλήρη επικράτηση της Δυτικής εκκλησίας (αφού οι Ανατολικοί ήσαν υπο πίεση).

Αναγνωρίζεται η κυριαρχία του Πάπα ακόμη και επάνω στις Συνοδικές αποφάσεις.

Σε γενικές γραμμές, στην Σύνοδο της Φεράρας η Ανατολή παρεχώρησε τα πάντα στην Δύση, υπο το κράτος της Οθωμανικής απειλής.

Στο Βυζάντιο η αναγγελία των αποφάσεων της Συνόδου δημιουργεί 2 τάσεις αντιφρονούντων. Τους ενωτικούς και τους ανθενωτικούς. Ο λαός στην ουσία απορρίπτει στην πράξη την συνθήκη της Συνόδου και αυτό ήταν το πρόσχημα των Δυτικών για να μην αρχίσουν πολεμικές ετοιμασίες κατα των Οθωμανών.

Σαν αποτέλεσμα οι Βυζαντινοί είναι διπλά χαμένοι. Και υπεχώρησαν στις απαιτήσεις των Δυτικών για την ένωση, αλλά δεν είχαν και κανένα πολιτικό/στρατιωτικό όφελος απο αυτήν την υποχώρηση.

Το Βυζάντιο είναι πλέον έρμαιο των εξελίξεων χωρίς να μπορεί να καθορίσει κάποιο είδος πολιτικής.

Μεταξύ των ανθενωτικών διακρίνεται και ο Λουκάς Νοταράς ο οποίος μάλιστα διακυρήσσει οτι «προτιμώτερο είναι το σαρίκι του Σουλτάνου , παρά η τιάρα του Πάπα».

Οι ανθενωτικοί διατηρούν τον αποτροπιασμό τους για την εμπειρία της Φραγκικής κατοχής και ήλπιζαν οτι τους Οθωμανούς, ακόμη και αν επικρατούσαν θα τους απορροφούσε το Ελληνικό πνεύμα, όπως έκαναν και με τους Ρωμαίους (δυστυχώς απεδείχθη πως έκαναν λάθος). Πίστευαν δηλαδή οτι ήλθε ο καιρός να συνεχιστεί το Βυζάντιο υπο Σουλτανική διοίκηση για να συνεχιστεί η αυτοκρατορία με άλλη (πρόσκαιρη ήλπιζαν) μορφή.

Μετά τον θάνατο του Ιωάννου Η’, στον θρόνο ανέρχεται ο αδελφός του Κωνσταντίνος, ο δεσπότης του Μυστρά.

Στους Οθωμανούς , σουλτάνος είναι ο Μουράτ ο οποίος πεθαίνει λίγους μήνες αργότερα και τον διαδέχεται ο Μωάμεθ.

Για το ΣΑΛΑΜΙΝΙΩΝ ΒΗΜΑ

Μάνος Κιλημάντζος

(Συνεχίζεται …55)