Βήμα Σαλαμίνας

ΣΑΛΑΜΙΝΑ – Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΑΜΕ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΜΑΣ Έρευνα:     Δρ. Ευανθία Μιχάλαινα – Λατανιώτη

Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΑΜΕ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΜΑΣ

Έρευνα:    Δρ. Ευανθία Μιχάλαινα – Λατανιώτη

Με αφορμή πρόσφατη διαδικτυακή ανάρτηση μίας κυρίας από τη Σαλαμίνα η οποία βρήκε ένα χελωνάκι καρέτα (Caretta caretta) νεκρό στην παραλία της Σαλαμίνας, είπα να το ψάξω λίγο και να βρω μερικά παραπάνω στοιχεία γι’αυτή την (ακόμα μία) τεράστια οικολογική καταστροφή που συντελείται (εν αγνοία μας) στο νησί μας.

Η χελώνα καρέτα είναι το μοναδικό είδος θαλάσσιας χελώνας της Μεσογείου που αναπαράγεται στην Ελλάδα.

Τα επίσημα κείμενα λένε ότι τη συναντάμε κυρίως στη Ζάκυνθο, την Κρήτη, τη Ρόδο και την Πελοπόννησο.

Μάλιστα στην Ελλάδα η πιο δημοφιλής περιοχή φωλιάσματος κατά μήκος της
Μεσογείου είναι οι ακτές της Ζακύνθου (Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου) με περισσότερες από 3.000 φωλιές ετησίως !!

Η θαλάσσια χελώνα καρέτα περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη
θάλασσα και σε εκβολές ποταμών, με τα θηλυκά να βγαίνουν μόνο για λίγο στην ξηρά για να γεννήσουν τα αυγά.

Πόσοι εκεί έξω όμως γνωρίζουν όμως ότι το αξιολάτρευτο αυτό ΚΑΙ ΣΠΑΝΙΟ πλάσμα επιλέγει και το νησί της Σαλαμίνας για να επιδίδεται στις θαλάσσιες βόλτες του?

Οι χελώνες αυτές είναι πανάρχαια ζώα !! Υπάρχουν από την εποχή των δεινοσαύρων (!!!) κι όμως τώρα κοντεύουν να ΕΞΑΦΑΝΙΣΤΟΥΝ και επομένως η χελώνα καρέτα θεωρείται είδος υπό εξαφάνιση:

Πριν από 80 χρόνια, ο πληθυσμός της ξεπερνούσε τις 50.000. Σήμερα, με βία φθάνει τις 4.000 ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ.

Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαβίωση και επιβίωση της θαλάσσιας χελώνας είναι η μόλυνση των θαλασσών από πλαστικά είδη, ο παρατημένος και εν χρήσει αλιευτικός εξοπλισμός (που είναι υπεύθυνος για πολλούς θανάτους χελωνών) – δηλαδή η τυχαία σύλληψη στα δίχτυα των αλιέων -, αλλά και η συλλογή αβγών από τις παραλίες ωοτοκίας.

Άλλοι λαοί χρησιμοποιούν τις χελώνες για τροφή (!!).

Και άλλοι χρησιμοποιούν το λίπος τους για την κατασκευή σαπουνιών και καλλυντικών.
Ένας ακόμη λόγος που συμβάλει στον κίνδυνο εξαφάνισης της θαλάσσιας χελώνας είναι η κατασκευή αξεσουάρ.

Από το καβούκι τους φτιάχνουν χτένες, βούρτσες, σκελετούς γυαλιών, κουμπιά ακόμα και κοσμήματα.

Ακόμα, οι άνθρωποι συνηθίζουν να σκοτώνουν τις θαλάσσιες χελώνες για να τις
ταριχεύσουν και να τις κρεμάσουν σαν διακοσμητικά !!

Τέλος, τα θαλάσσια απορρίμματα είναι μια απότις κύριες αιτίες ρύπανσης των θαλάσσιων οι κοσυστημάτων μας και αναγνωρίζονται παγκοσμίως ως σημαντική πρόκληση της εποχής μας.

Οι προσπάθειες παρακολούθησης και προστασίας τους ξεκίνησαν στη δεκαετία του 1950 (στην Ελλάδα από το 1980) και περιλαμβάνουν τόσο αλιευτικούς περιορισμούς, όσο και μέτρα στις παραλίες όπου βγαίνουν για να γεννήσουν τα αβγά τους.

Σήμερα υπάρχουν νόμοι που προστατεύουν τις θαλάσσιες χελώνες και απαγορεύουν το εμπόριο των προϊόντων που προέρχονται από αυτές.

Στη  χώρα μας ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ η αλιεία, η κακοποίηση και η ταρίχευση της θαλάσσιας χελώνας.

Η οργάνωση ΑΡΧΕΛΩΝ ασχολείται με την προστασία της θαλάσσιας χελώνας και διατηρεί από το 1994 «νοσοκομείο» θαλάσσιων χελωνών στη Γλυφάδα για την περίθαλψη και την επανένταξή τους στο φυσικό τους περιβάλλον.

Οι πολυετείς και επίμονες προσπάθειες προστασίας των θαλάσσιων χελωνών αποδίδουν καρπούς, καθώς -σε αντίθεση με άλλα απειλούμενα είδη- ένας σημαντικός αριθμός των πληθυσμών τους παγκοσμίως εμφανίζει αύξηση και τάσεις ανάκαμψης.

Αυτή είναι η ενθαρρυντική διαπίστωση μιας νέας μελέτης, με επικεφαλής έναν Έλληνα επιστήμονα, η οποία εξέτασε το σύνολο των διαθέσιμων πληθυσμιακών δεδομένων για τα επτά είδη θαλάσσιων χελωνών (ένα από τα οποία είναι η χελώνα καρέτα).

Για να καταλάβετε την προστιθέμενη αξία που θα μπορούσε να προσδώσει η χελώνα καρέτα στο νησί  μας στο διεθνές στερέωμα της αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης, θα σας πω μόνο, ότι, διεθνώς, η χελώνα καρέτα προστατεύεται από τη Σύμβαση της Βέρνης, τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης καθώς και από τη συνθήκη CΙΤΕS για τον έλεγχο του εμπορίου ειδών απειλούμενων με εξαφάνιση !!

Καθώς μάλιστα η Caretta caretta αποτελεί ΕΙΔΟΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ για την
Ευρωπαϊκή Ένωση, η προστασία του οργανισμού και των βιοτόπων του επιβάλλεται και από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Η παρακολούθηση ενός θαλάσσιου πλάσματος υπό εξαφάνιση θα μπορούσε να συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού στο νησί μας. Και μάλιστα τουρισμού που προστατεύει τη θαλάσσια πανίδα, με χαμηλό δηλαδή περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Εάν οργανωνόμασταν σωστά, θα μπορούσαμε και στη Σαλαμίνα να δημιουργήσουμε θαλάσσιο πάρκο φιλοξενίας χελωνών καρέτα και πολλοί επισκέπτες θα μπορούσαν να επιβιβάζονται καθημερινά σε πλοιάρια για να δουν τις χελώνες στη θάλασσα, σε περιοχές που επιτρέπεται η παρατήρησή τους.

Πάντα φυσικά λαμβάνοντας μέτρα για την προστασία των υπέροχων αυτών πλασμάτων, αλλά και τηρώντας κώδικα ορθής συμπεριφοράς για την παρατήρησή τους.

Θα μπορούσαμε μάλιστα να δημιουργήσουμε φορέα διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών της χελώνας καρέτα, δημιουργώντας έτσι θέσεις εργασίας στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και να ζητήσουμε θεσμική και ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ θωράκιση από το Κράτος !!

Δεν είμαστε σίγουροι γιατί η χελώνα καρέτα προτιμάει το νησί μας: Στην Ελλάδα, πέρα από τις παραλίες ωοτοκίας, εντοπίζονται επίσης σημαντικές περιοχές τροφοληψίας και διάδρομοι μετανάστευσης των θαλάσσιων χελωνών Caretta caretta.

Είναι σημαντικό επομένως να υπάρχει φορέας που θα καταγράψει τους πληθυσμούς τους, να εντοπίσουμε τον λόγο για τον οποίο το πλάσμα αυτό μας προτιμά και φυσικά να ενισχύσουμε τα μέτρα προστασίας τους.

Εκτός όμως από τις προοπτικές τουριστικής ανάπτυξης (δηλαδή της προσέλκυσης περίεργων φιλόζωων, εθελοντών και επιστημόνων), αλλά και την τιμή του να φιλοξενούμε στο νησί μας ένα σπάνιο θαλάσσιο είδος υπό εξαφάνιση, υπάρχει κι άλλος ένας λόγος για τον οποίο αγαπάμε ιδιαίτερα το εντυπωσιακό αυτό πλάσμα:

Η μωβ μέδουσα έχει προκαλέσει προβληματισμό σε μία χώρα όπως η Ελλάδα και της οποίας η οικονομία βασίζεται στον τουρισμό.

Οι περιοχές με μωβ μέδουσες αυξάνονται κατακόρυφα, καθώς -και λόγω της κλιματικής αλλαγής και της κατακόρυφης αύξησης της θερμοκρασίας- ολοένα και
περισσότεροι λουόμενοι πάνε για μπάνιο στη θάλασσα.

Οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει ότι το συγκεκριμένο είδος έχει εξαπλωθεί, παραμένει στα βαθιά και ανάλογα με τα ρεύματα και τη φορά των ανέμων βγαίνουν σε παραλίες.

Περαιτέρω, η κλιματική αλλαγή που αυξάνει τη θερμοκρασία στη θάλασσα ευνοεί την αναπαραγωγή της Pelagia noctiluca, όπως είναι η επιστημονική ονομασία του είδους- είναι ένας από τους παράγοντες για τη διαμορφωθείσα κατάσταση.

Η θαλάσσια χελώνα, αλλά και ο ξιφίας και ο τόνος συγκαταλέγονται στους σημαντικούς θηρευτές που έχουν στο «διαιτολόγιό» τους τις μωβ μέδουσες !!

Σύμφωνα μάλιστα με σχετικό βίντεο που τράβηξε η οργάνωση Naxos island wildlife protection, μια θαλάσσια χελώνα στη Νάξο έφαγε πάνω από 100 μέδουσες σε μισή ώρα και έτσι ο «Μάριος» καθάρισε την παραλία 1 .

Στη Σαλαμίνα μας, οι χελώνες καρέτα – καρέτα μας προσφέρουν ένα θαυμάσιο πεδίο δημιουργικής και ερευνητικής παρατήρησης, αλλά και μία εξαιρετική ευκαιρία να μετατρέψουμε ενάλιους χώρους του νησιού μας σε χώρους προστασίας του θαυμάσιου αυτού θαλάσσιου είδους.

Με μία ανάσα αναπνοής να χωρίζει τη Σαλαμίνα μας από τα μεγάλα ακαδημαϊκά ιδρύματα στα οποία φιλοξενούνται νέοι ερευνητές και ερευνητικά κεφάλαια, θα μπορούσαμε για αρχή να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο ενεργών δημοτών που θα εντόπιζαν ίχνη της χελώνας στη θάλασσα αλλά και ίσως και φωλιές, ώστε κατόπιν να γίνει ένας σχεδιασμός προστασίας τους σε συνεργασία με συλλόγους που
ασχολούνται με το περιβάλλον στη Σαλαμίνα (π.χ. ΠΕΡΙΒΟΣ) αλλά και άλλους συλλόγους απ’όλη την Ελλάδα.

Θα μπορούσαμε να καταγράψουμε τις απειλές για τη χελώνα αλλά και για τον βιότοπό της, τις 1 https://www.athensvoice.gr/life/perivallon/761200/helona-sti-naxo-efage-pano-apo-100-medoyses-se-misi-ora-vinteo/ εκθαλασσώσεις – εκβρασμούς, αλλά και να συντονιστούμε για την άμεση περίθαλψη τραυματισμένων χελωνών και να ενημερώσουμε – ευαισθητοποιήσουμε τους πολίτες.

Ειδικά στη Σαλαμίνα, θα μπορούσε να καθιερωθεί περιβαλλοντική αγωγή και εκπαίδευση στις σχολικές μονάδες, ενώ ακόμα και η ενημέρωση των λουόμενων θα μπορούσαν να βοηθήσει αποφασιστικά στην όλη προσπάθεια ευαισθητοποίησης.

Μέσα από τη διαδικασία αυτή, τα παιδιά θα μάθουν ότι άνθρωπος και φύση συνυπάρχουν και ότι είναι και αυτά υποχρεωμένα να παραδώσουν στις επόμενες
γενιές αναλλοίωτο το φυσικό μας περιβάλλον.

Σε όλη αυτή την προσπάθεια φυσικά η τοπική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να είναι συνεχώς παρούσα, στηρίζοντας όλες τις δράσεις τις σχετικές με τη χελώνα καρέτα, ώστε το νησί μας να μπορεί να λειτουργήσει ως πόλος έλξης επισκεπτών ακόμη και από το εξωτερικό με πολλαπλά οικονομικά οφέλη, θέσεις εργασίας, διαφήμιση του νησιού κ.λπ.

Κι όμως εμείς τι κάνουμε?

Στο πολύπαθο νησί της Σαλαμίνας, δεν υπάρχει κανένας οίκτος για τα θαυμάσια αυτά πλάσματα….

Τη στιγμή που έχουμε την τιμή, ένα τόσο υπέροχο είδος να μας προτιμά για την ωοτοκία τους και τη δημιουργία σπιτικών για τα μωρά τους, αλλά και για την ψυχαγωγία τους, το κυνήγι τροφής τους κλπ, εμείς τα σκοτώνουμε με τις προπέλες μας, με τσεκουριές στο κεφάλι (!!), με τα δίχτυα μας κλπ.

Στο νησί του Αίαντα δεν υπάρχει η παραμικρή σκέψη για μελέτη και ανάλυση του είδους, για το μεγάλωμά του και την προστασία του.

Δεν υπάρχει καταφύγιο γι’αυτά τα υπέροχα ζώα, δεν έχουμε απαιτήσει
χρηματοδότηση για την κάλυψη των αναγκών του και, αμφιβάλλω ακόμα, αν ο ΑΡΧΕΛΩΝ μας έχει επισκεφθεί !!

Ιδού λοιπόν ΑΛΛΟΣ ΕΝΑΣ φυσικός πόρος (θαλάσσιος αυτή τη φορά) που ποτέ δεν σκεφτήκαμε να του αποδώσουμε τη δέουσα προσοχή.

Μία υπέροχη χελώνα που όχι απλώς θα μας αποζημιώσει αν την προσέξουμε αλλά … θα μας γλυτώσει και από τις τσούχτρες.

Δρ. Ευανθία Μιχάλαινα Λατανιώτη

Ειδική εμπειρογνώμων σε θέματα αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης

ΓΙΑ ΤΟ ΣΑΛΑΜΙΝΙΩΝ ΒΗΜΑ 

Πηγές: [1] Αντώνιος Μαζάρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Οικολογίας στο ΑΠΘ
[2] ΑΡΧΕΛΩΝ – Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας
[3] Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου