Βήμα Σαλαμίνας

ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ – ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΝΟ ΚΙΛΗΜΑΝΤΖΟ

Γράφει ο Μάνος Κιλημάντζος

ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ

Ο Ηράκλειος αναλαμβάνει το 610 μ.χ. ένα κράτος σε πλήρη διάλυση.

Οι δύο μεγάλες απειλές που καλείται να αντιμετωπίσει είναι οι Πέρσες (Ανατολή) και οι Άβαροι (Βορράς , επάνω απο τον Δούναβη/Ίστρο ποταμό).

Ο Ηράκλειος κατα την βασιλεία του , θα αναδειχθεί σε πολύ μεγάλο αυτοκράτορα και στο στρατιωτικό πεδίο , αλλά και στο πολιτιστικό (ο ίδιος ήταν συγγραφεύς με ειδίκευση στην Χημεία και τα κράμματα των μετάλλων. Ήταν πολύ μορφωμένος ως προερχόμενος απο την Ρωμαϊκή αριστοκρατία).

Ευτυχής συγκυρίας είναι οτι επι της βασιλείας του , πατριάρχης ήταν ο Σέργιος (απο τους πλέον αξιολόγους πατριάρχες της ιστορίας).

Οι Άβαροι εισπράττουν κάθε χρόνο 150.000 χρυσούς σόλδιους (τα λεγόμενα «πάκτα») για να μην επιτίθενται.

Λόγω της πολύ άσχημης οικονομικής κατάστασης , ο Ηράκλειος «νοθεύει» τα σόλδια που προορίζονται για τους Αβάρους (στην ουσία τους κλέβει!).

Ταυτόχρονα ο Χοσρόης Β’ εισβάλει στα εδάφη της αυτοκρατορίας χωρίς στην ουσία να συναντήσει αντίσταση, καταλαμβάνοντας διαδοχικά Αντιόχεια , Δαμασκό, Ιεροσόλυμα (όπου προβαίνει σε μεγάλες λεηλασίες και σφαγές με την συνεργασία των Εβραίων). Μεταξύ των λάφυρων που φέρνει μαζί του στην Κτησιφώντα είναι και ο Τίμιος Σταυρός.

Το 618 μ.χ. ο Πέρσης στρατηγός Σαίν, νικά τον Νικήτα και καταλαμβάνει την Αίγυπτο (Συρία Παλαιστίνη και Αίγυπτος χάνονται για την αυτοκρατορία).

Γενικά ο Βυζαντινός (Ρωμαϊκός) στρατός συντρίβεται σε όλα τα μέτωπα.

Ταυτόχρονα υπάρχει έλειμμα στα κρατικά έσοδα , έλειψις σιτηρών και συρροή προσφύγων .

Η κατάστασις γίνεται τόσο απελπιστική που ο Ηράκλειος σκέπτεται να μεταφερει την έδρα της αυτοκρατορίας στην Αφρική (Καρχηδόνα) και να παραιτηθεί του θρόνου.

Ο πατριάρχης Σέργιος με την βοήθεια του λαού τον πείθει να μην παραιτηθεί και να ορκιστεί οτι δεν θα εγκαταλείψει τον θρόνο. Ταυτόχρονα ο πατριάρχης προσφέρει όλη την κινητή εκκλησιαστική περιουσία (ακόμη και τα ιερά σκεύη) ως δάνειο στο κράτος. Αυτή η βοήθεια επιτρέπει στον Ηράκλειο να κόψει νομίσματα συγκεντρώνοντας ένα τεράστιο ποσόν. Με αυτά φτιάχνει νέο στρατό (120.000) , τον εκπαιδεύει για 2 χρόνια, κατασκευάζει όπλα , ιδρύει βαρύ ιππικό, αυξάνει τα πάκτα στους Αβάρους (200.000) με νέα συμφωνία , κατασκευάζει στόλο και χρηματοδοτεί την εκστρατεία της αντεπίθεσης.

Η χειρονομία αυτή του πατριάρχου ξεσηκώνει τους άλλους κληρικούς , οι οποίοι μάλιστα προσπάθησαν (ανεπιτυχώς τελικά) να τον καθαιρέσουν.

Ο νέος στρατός για πρώτη φορά στην αυτοκρατορία δεν είναι αποκλειστικά μισθοφορικός αλλά γίνεται εθνικός (με θητεία).

Ιδρύονται τα «Θέματα» (σε εξωτερικές επαρχίες δίδονται κτήματα στους στρατιώτες για να φυλάνε τα σύνορα. Είναι οι πρόγονοι των μετέπειτα Ακριτών).

Το 622 μ.χ. σε μία τελετή, ντυμένος σαν απλός στρατιώτης, ο Ηράκλειος ορκίζεται στην Αγία Σοφία και παίρνοντας μαζί του την εικόνα του Σωτήρος ξεκινά την εκστρατεία του κατα των Περσών, αφήνοντας στην Κωσνταντινούπολη αντιβασιλέα τον ανήλικο γιό του Κωνσταντίνο με επίτροπο τον Σέργιο.

Η Πόλις όμως δεν έχει στρατό, αφού ο στρατός όλος είναι στην εκστρατεία.

Αρχικά ο Χοσρόης Β υποτίμησε τον Ηράκλειο (αφού νικούσε τους Βυζαντινούς επι 10 χρόνια συνεχώς). Μάλιστα επειδή ο Ηράκλειος πολεμά στην πρώτη γραμμή της μάχης , αυτό εκλαμβάνεται απο τον Χοσρόης κίνηση απελπισίας.

Ο Ηράκλειος όμως κινείται ταχύτατα (έχει μελετήσει τον Αριανό που περιγράφει τις στρατηγικές του Μ. Αλεξάνδρου) σκοπεύοντας να χτυπήσει τους Πέρσες στην καρδιά του κράτους τους.

Μέσα σε 2 χρόνια απελευθερώνει την Βυζαντινή και την Περσική Αρμενία.

Ζητά απο τον Χοσρόη να απομακρυνθούν οι Πέρσες και να γίνει ειρήνη , αλλά ο Χοσρόης αρνείται.

Αντί να χτυπήσει την Κτησιφώντα , ο Ηράκλειος διαχειμάζει στην Αλβανία (περιοχή βορείως της Κασπίας θάλασσας).

Ο Χοσρόης με τον στρατηγό Σαίν και 70-80.000 στρατιώτες κινούνται προς την Κωνσταντινούπολη για αντιπερισπασμό.

Ο Ηράκλειος κρατά την ψυχραιμία του. Στέλνει ενισχύσεις (10.000 υπο τον αδελφό του Θεόδωρο) αλλά τον κύριο όγκο του στρατού του τον κρατά στο μέτωπο , εμπιστευόμενος τον Σέργιο και τα τείχη της Πόλης.

Στην Κωνσταντινούπολη το χτύπημα των Περσών , συνδυάζεται με ταυτόχρονη επίθεση των Αβάρων ( Αυγουστος 626 μ.χ.) που καταπατούν (προφανώς σε συνεννοηση με τους Πέρσες) την συμφωνία τους με το Βυζάντιο. Η πολιορκία κρατά περίπου 15 μέρες. Προηγουμένως έχουν πολιορκήσει την Θεσσαλονίκη , αλλά μη επιτυγχάνοντας να την καταλάβουν συνεχίζουν προς την Πόλιν.

Η Πόλις δέχεται συνδυασμένη επίθεση 80.000 Περσών και 150.000 Αβάρων .

Οι Αβαροι μαζί με τους συμμάχους/υποτελείς τους Σλάβους φτιάχνουν μονόξυλα για να περάσουν την απέναντι όχθη του Βοσπόρου τα Περσικά στρατεύματα.

Η στιγμή είναι κρισιμώτατη.

Ο Χαν των Αβάρων προτείνει στους πολιορκημένους να παραδοθούν και να φύγουν ανεμπόδιστοι παίρνοντας μαζί τους ότι μπορούν να μεταφέρουν.

Ταυτόχρονα, η πολιορκία είναι τόσο συμπαγής που τους απειλεί πως αν δεν παραδοθούν , μπορούν να φύγουν μόνο αν γίνουν ψάρια η πουλιά.

Ο Πατριάρχης Σέργιος ξεσηκώνει τα πλήθη , βάζει την εικόνα της Παναγίας στα τείχη (ως υπέρμαχο στρατηγό) . Τότε συντάσσεται και ψάλλεται ο Ακάθιστος Υμνος (Τη Υπερμάχω …).

Οι Πέρσες ευρισκόμενοι στην απέναντι όχθη του Βοσπόρου (στην Χαλκιδόνα) δεν μπορούν να περάσουν απέναντι αν δεν χρησιμοποιήσουν τα μονόξυλα των Αβάρων και των Σλάβων, Οι Βυζαντινοί δρόμωνες όμως χτυπάνε τα μονόξυλα (έχουν υποκλέψει το συνθηματικό τους).

Οι Αβαροι έχουν 15.000 νεκρούς. Οι Πέρσες προσπαθούν να περάσουν με τα δικά τους πλοία , αλλά οι Βυζαντινοί δρόμωνες τα καταστρέφουν και αυτά κι έτσι οι Πέρσες παραμένουν στην απέναντι ακτή μη μπορώντας να συμμετάσχουν στην πολιορκία. Φτάνει και ο Νικήτας με ενισχύσεις και έτσι η άμυνα της Πόλης δυναμώνει.

3 ημέρες μετά την αποτυχία του ο Χανος των Αβάρων λύνει την πολιορκία (είχε φέρει όλον τον λαό του μαζί σκοπεύοντας να τους εγκαταστήσει στα εδάφη που θα καταλάμβανε. Αφού δεν το πέτυχε δεν έχει να τους συντηρήσει. Την ίδια στιγμή δεν εισπράττει και τα πάκτα , άρα έχει μεγάλο πρόβλημα. Ο Χάνος πεθαίνει απο την λύπη του και η αποτυχία διασπά τους Αβάρους σε τέτοιο βαθμό που εξαφανίζονται έκτοτε και παύουν να αναφέρονται στην Ιστορία. Βοηθά σε αυτό και η πολιτική του Ηρακλείου που συνεχώς υποκινεί τους υποτελείς τους σε στάσεις αποδυναμώνοντάς τους εντελώς .

Ο Ηράκλειος ξαναπροτείνει ειρήνη στον Χοσρόη και αυτός πάλι αρνείται κάνοντας μία τεράστια επιστράτευση (ακόμη και τους υπηρέτες της γυναίκας του επεστράτευσε!). Παρ’ όλα αυτά ο Ηράκλειος κατανικά τον Περσικό στρατό και είναι πλέον έτοιμος να καταλάβει την Κτησιφώντα.

Προ του κινδύνου , ο Κάδης (η αλλοιώς : Σιρόης) , γιός του Χοσρόη τον συλλαμβάνει και τον εκτελεί , προτείνοντας ειρήνη στον Ηράκλειο.

Όλα τα εδάφη που είχαν καταληφθεί επιστρέφονται στην αυτοκρατορία. Η επιστροφή τωμ λαφύρων της Ιερουσαλήμ περιλαμβάνει και τον Τίμο Σταυρό.

Το 630 μ.χ. ο Ηράκλειος σε μεγάλη τελετή ανυψώνει στην Ιερουσαλήμ τον Τίμιο Σταυρό και επιστρέφει νικητής και δοξασμένος στην Πόλη , έχοντας οριστικά εξουδετερώσει μετα απο 20 χρόνια βασιλείας του τους εχθρούς της αυτοκρατορίας.

Παρά την επιτυχία του ο Ηράκλειος στάθηκε άτυχος. Την ίδια εποχή που αυτός εξουδετερώνει τους εχθρούς (κυρίως στην Ανατολή) γεννιεται το 578 μ.χ. ο Μωάμεθ ιδρυτής του Ισλάμ….. Το 610 μ.χ. παίρνει την φώτισή του. Το 618 μ.χ. συγκρούεται με τους τοπικούς ιερείς στην Αραβία κάνοντας τους πρώτους προσυλητισμούς.

Το 622 μ.χ. εκδιώκεται απο την Μέκκα και καταφεύγει στην Μεδίνα (το ταξίδι του ονομάστηκε «Εγίρα» που σημαίνει «αρχή» και αποτελεί το έτος μηδέν (0) για τους Μουσουλμάνους .

Για το ΣΑΛΑΜΙΝΙΩΝ ΒΗΜΑ

Μάνος Κιλημάντζος

(Συνέχεια .. 45