Βήμα Σαλαμίνας

ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ – Απο τον Μανο Κιλημαντζο

Γράφει ο Μάνος Κιλημάντζος

Μάχη των Θερμοπυλών (480 π.χ.)

Δέκα χρόνια έχουν περάσει απο την νίκη των Αθηναίων  στον Μαραθώνα.

Στην Περσία έχει πεθαίνει ο Δαρείος ο 1^ος και στον θρόνο βρίσκεται ο υιός του Ξέρξης ο οποίος με τις συμβουλές του Μαρδονίου προετοιμάζει την νέα εκστρατεία κατά της Ελλάδος.

Κατά τον Ηρόδοτο ο στρατός του Ξέρξου ήταν 3 με 5 εκατομμύρια , αλλά άλλοι ιστορικοί δίνουν το μέγεθος του περσικού στρατού στο 1 με 1,5 εκατομμύριο. Όπως και να έχει η στρατιά των Περσών ήταν τεράστια! Ενδεικτική του μεγέθους του στρατού είναι η σημείωση πως από όπου πέρναγαν οι Πέρσες και έπαιρναν νερό για τις ανάγκες τους, τα ποτάμια στέρευαν….

Ο στρατός του Ξέρξη περνά στην Θράκη και την Μακεδονία τις οποίες είχαν ήδη καταλάβει οι Πέρσες απο την προηγούμενη εκστρατεία τους και προχωρά προς Νότον.

O κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος και οι Ελληνικές πόλεις το αντιλαμβάνονται.

Εν όψει του κινδύνου συνασπίζονται και οι συνασπισμένες Ελληνικές πόλεις λαμβάνουν ορισμένες αποφάσεις , μερικές των οποίων είναι:

• Να παύσουν άμεσα οι εχθροπραξίες μεταξύ των Ελληνικών πόλεων.
• Να καταστραφούν στο μέλλον όσες πόλεις ‘Μηδίσουν’ [π.χ. Θήβα].
• Να μην ξαναχτίσουν τους ναούς που θα καταστρέφουν οι Πέρσες , ώστε να θυμούνται για να πάρουν εκδίκηση.
• Να ανατεθεί η ηγεσία του στρατεύματος στους Σπαρτιάτες. Αυτή ήταν πρόταση του ιδίου του Θεμιστοκλέους ο οποίος ήξερε ότι οι Σπαρτιάτες δεν μπορούσαν λόγω της νομοθεσίας τους να λάβουν μέρος σε εκστρατεία της οποίας δεν είχαν την αρχηγία.
• Ορίζεται αρχιστράτηγος των χερσαίων δυνάμεων ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Λεωνίδας και αρχιναύαρχος ο επίσης Σπαρτιάτης Ευρυβιάδης.
• Αποφασίσθηκε να αντιμετωπισθούν οι Πέρσες στα στενά των Τεμπών. Το Ελληνικό στράτευμα όμωςαργεί να μαζευτεί κι έτσι οι Πέρσες προφταίνουν και περνούν από τα Τέμπη οπότε ως νέα τοποθεσία για την μάχη ορίζονται τα στενά των Θερμοπυλών. Την νέα αυτή τοποθεσία ορίζει ο ίδιος ο Λεωνίδας [ δίνοντας ενωτικό παράδειγμα στους υπόλοιπους Έλληνες και παρακούοντας την εντολή των εφόρων της Σπάρτης οι οποίοι ήθελαν σημείο της μάχης τον Ισθμό της Κορίνθου , έχοντας μάλιστα αρχίσει και οχυρωματικά έργα αφήνοντας μικρόψυχα στην τύχη της την Αθήνα].
• Η σύνθεση του Ελληνικού στρατού ήταν:

Τριακόσιοι Σπαρτιάτες όμοιοι [και μάλιστα αυτοί που είχαν ήδη αρσενικά τέκνα , δεδομένου ότι θεωρήθηκε αποστολή αυτοκτονίας , οπότε έπρεπε το όνομα των τριακοσίων να συνεχισθεί μέσω των αρρένων τέκνων τους].

Επτακόσιοι Θεσπιείς υπό τον Δημόφιλο.

Επτά χιλιάδες  από τις  υπόλοιπες πόλεις.

Η μάχη γίνεται το 480 π.χ.

Οι Έλληνες οχυρώνουν τα στενά με τείχος και οι τριακόσιοι Σπαρτιάτες μπαίνουν εμπρός από αυτό.

Αξίζει να αναφερθούν κάποια χαρακτηριστικά επεισόδια:

* Όταν είπαν στον Λεωνίδα ότι ο εχθρός είναι κοντά αυτός απάντησε:   ‘Όχι! Εμείς είμαστε κοντά τους’ .

* Στην επισήμανση ότι τα βέλη των Περσών είναι τόσα πολλά που θα σκεπάσουν τον ήλιο , η απάντηση ήταν¨ ‘καλύτερα γιατί έτσι θα πολεμήσουμε υπό σκιάν’.

* Τέλος ο Ξέρξης στέλνει απεσταλμένους και ζητά παράδοση των όπλων και ο Λεωνίδας απαντά ‘Έλα να τα πάρεις’ [Του Ξέρξου γράψαντος ‘πέμψον μοι τα όπλα’ αντέγραψε ‘Μολών Λαβέ’ .  Μολών εκ του ρήματος βλώσκω=έρχομαι].

Την πρώτη μέρα της μάχης ο Ξέρξης στέλνει κατά κύματα τα διάφορα τμήματα του στρατού του τα οποία κατασφάζονται και υποχωρούν.

Την δεύτερη μέρα βλέποντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει , ο Ξέρξης στέλνει την προσωπική του φρουρά , τους Αθάνατους , 10.000 άριστα οπλισμένους και εκπαιδευμένους στρατιώτες οι οποίοι ονομάσθηκαν Αθάνατοι γιατί πάντα υπήρχε εφεδρεία ώστε να καλύπτονται οι απώλειες και ο αριθμός τους να παραμένει πάντα 10.000. Ούτε οι Αθάνατοι έφεραν κάποιο αποτέλεσμα και υποχωρούν.

Προ του αδιεξόδου και του κινδύνου να αρχίσει η φθορά του ηθικού της στρατιάς του , ο Ξέρξης δίδει αμοιβή σε όποιον μπορεί να βοηθήσει.

Ένας τοπικός , ο Εφιάλτης , ανταποκρίνεται και οδηγεί τους Αθανάτους από  ορεινά μονοπάτια (την Ανοπαία ατραπό ) κυκλώνοντας το Ελληνικό στράτευμα.

Ο Αλέξανδρος, βασιλιάς της Μακεδονίας , η οποία έχει καταληφθεί από τους Πέρσες, και ο οποίος αναγκαστικά ακολουθεί τον Ξέρξη, καταφέρνει να ειδοποιήσει τον Λεωνίδα για τον κίνδυνο κύκλωσης που διατρέχει.

Οι Σπαρτιάτες  σαν αντίδραση  κάνουν μία καταδρομική επιχείρηση προσπαθώντας να φτάσουν και να σκοτώσουν τον Ξέρξη, ώστε μη έχοντας συνεκτικό κρίκο τον βασιλέα του το Περσικό στράτευμα να αποχωρήσει. Επιτυγχάνουν να φτάσουν μέχρι την σκηνή του Ξέρξου , σκοτώνουν την φρουρά, καίνε την σκηνή , αλλά ο Ξέρξης δεν ήταν μέσα κι έτσι η επιχείρηση αποτυγχάνει.

Ο Λεωνίδας εν όψει της δυσάρεστης εξέλιξης με τον κίνδυνο να περικυκλωθεί ολόκληρο το Ελληνικό σώμα, αποδεσμεύει τους υπόλοιπους Έλληνες να αποχωρήσουν ώστε να κρατηθούν οι δυνάμεις για να αντιμετωπίσουν τον εχθρό πιο κάτω.

Απαλλάσσει μάλιστα και τους είλωτες που συνοδεύουν τον στρατό του ως βοηθητικοί και τους κάνει περιοίκους σε αναγνώριση της βοήθειάς τους και του ηρωισμού που επέδειξαν στην μάχη.

Οι Σπαρτιάτες θα μείνουν όπως ορίζει η νομοθεσία τους , αλλά και θα δώσουν τον χρόνο στους άλλους Έλληνες να ανασυνταχθούν για την επόμενη μάχη.

Κοντά στους Σπαρτιάτες παραμένουν και οι 700 Θεσπιείς και μάλιστα χωρίς να δεσμεύονται από κάποια νομοθεσία όπως οι Σπαρτιάτες. Ο βασιλεύς τους ο Δημόφιλος λέει στον Λεωνίδα ‘ δεν θα σε αφήσω να πάρεις όλη την δόξα μόνος σου’ ….

Η τελευταία μάχη είναι σκληρότατη. Τελικώς οι Σπαρτιάτες και οι Θεσπιείς πέφτουν μέχρις ενός .

Ο λυρικός ποιητής Σιμωνίδης ο Κείος μας μεταφέρει το πνεύμα των τριακοσίων (και των 700 Θεσπιέων για να μην τους αδικήσουμε), γράφοντας :

“Ω ξειν, αγγέλειν Λακεδαιμονίοις, ότι τείδε κείμεθα τις κείνων ρήμασι πειθόμενοι”.

Μετά την λήξη της μάχης ο Ξέρξης απο την μανία του σκυλεύει βάρβαρα το πτώμα του Λεωνίδα.

Η μάχη των Θερμοπυλών , εκτός από λαμπρό παράδειγμα αυτοθυσίας , προσφέρει και στους Έλληνες , κυρίως τους Αθηναίους , τον χρόνο που χρειάζονταν για να οργανώσουν την άμυνά τους.

Και αυτός ο κερδισμένος με αίμα και δόξα χρόνος θα είναι καθοριστικός για την συνέχεια.

Παράλληλα με την μάχη στις Θερμοπύλες, ο Ελληνικός στόλος συγκρούεται στο ακρωτήριο Αρτεμίσιο με τον περσικό σε μία προσπάθεια αναχαίτισης.

Επί κεφαλής στην ναυμαχία του Αρτεμισίου είναι ο Θεμιστοκλής και ο Ευριβιάδης.

Παρά τις εκατέρωθεν βαρειές απώλειες νικητής δεν αναδεικνύεται και οι δύο στόλοι αποδεσμεύονται αφού συμβαίνει και μεγάλη θαλασσοταραχή.

Ο Ξέρξης προελαύνει προς Νότον απερίσπαστος πλέον…

Για το ΣΑΛΑΜΙΝΙΩΝ ΒΗΜΑ

Μάνος Κιλημάντζος